LỖ CHI MẪU SƯ
Mẫu Sư là quả phụ có chín người con trai ở nước Lỗ. Vào tiết Lạp Bát (ngày 8 tháng 12 âm lịch) sau khi làm xong việc nhà, hoàn thành việc cúng tế, bà bèn gọi các con đến rồi bảo: “Đạo của người phụ nữ là không có việc quan trọng thì không được ra khỏi nhà chồng. Nhưng nhà mẹ đẻ của ta con cháu còn nhỏ, các nghi lễ cuối năm vẫn chưa chuẩn bị đầy đủ, ta phải cùng các con về giúp chúng”. Các con bà đều gật đầu đồng ý. Bà lại gọi các con dâu lại bảo rằng: “Người phụ nữ có đạo tam tòng, không được làm theo ý mình. Khi chưa lấy chồng thì theo cha mẹ, lấy chồng thì theo chồng, chồng chết thì theo con. Hiện nay các con ta đều đồng ý cho ta về nhà mẹ đẻ. Việc này tuy đã vượt quá phép tắc nhưng ta muốn con trai út cùng đi, như vậy mới hợp với phép tắc đi về của người phụ nữ. Các con phải cẩn thận trông coi nhà cửa của mình, đến chập tối ta sẽ trở về”. Thế là bà cùng người con trai út cùng về nhà mẹ đẻ giải quyết việc nhà. Do trời âm u, khi quay về trời vẫn còn sớm, chưa đến chập tối. Vì thế, khi bà đến ngoài thôn thì dừng lại, đợi đến khi chập tối mới về nhà.
Đại phu nước Lỗ đứng trên đài cao nhìn thấy việc này, cho là kỳ lạ bèn sai người hầu không làm phiền bà mà chỉ theo dõi tình hình của nhà bà. Người hầu thấy khi bà ở nhà thì vô cùng chú trọng lễ tiết, việc trong nhà đều đâu vào đấy. Người hầu sau khi quay về đem những điều thấy được báo cáo lại đúng sự thật. Vì thế, đại phu cho gọi bà đến, hỏi bà rằng: “Có một hôm bà từ hướng bắc về nhà. Đến ngoài thôn thì dừng lại ở đó một lúc lâu cho đến khi trời tối mới về nhà. Ta không biết là nguyên cớ làm sao, cảm thấy rất kỳ lạ, do vậy ta muốn biết tại sao”. Mẫu sư đáp: “Thiếp bất hạnh, chồng mất sớm, sống với chín đứa con. Tiết Lạp bát, làm xong việc nhà theo lễ nghi rồi cùng con trai về nhà mẹ đẻ trợ giúp. Khi đi có bảo với các con dâu là trời chập tối sẽ về nhà. Thiếp sợ lúc tụ họp ăn uống no say sẽ có điều thất thố. Đây là việc thường tình của con người. Nhưng khi trở về thời gian còn sớm nên lúc đó không dám về nhà, cho nên dừng ở ngoài thôn, đợi đến giờ hẹn mới dám về nhà”.
Sau khi nghe xong đại phu vô cùng cảm động, bèn đem việc này kể cho Mục Công. Mục Công ban phong cho bà danh hiệu “Mẫu sư”, để bà vào triều yết kiến phu nhân của mình, phu nhân và các cung nữ đều lạy bà làm thầy. Bậc quân tử nói rằng Mẫu sư giỏi việc giáo dục người khác bằng hành động gương mẫu. Lễ nghĩa phép tắc, phụ nữ chưa chồng thì coi cha mẹ là trời, lấy chồng thì coi trồng là trời, nếu cha mẹ đã mất thì hiếu phục giảm một cấp, ý nghĩa là không còn hai trời. Cho nên Kinh thi có nói: “Xuất túc ư di, ẩm tiễn ư di, nữ tử hữu hạnh, viễn phụ mẫu huynh đệ” (ý đại lược là: Người phụ nữ đi lấy chồng, xa lìa cha mẹ anh em).
Có thơ khen rằng: cửu tử chi mẫu, thành tri lễ kinh, yết quy hoàn phản, bất yểm nhân tình, đức hạnh ký bị, tuất mông kỳ vinh, Lỗ quân hiền chi, hiệu dĩ tôn danh.
(Tạm dịch: Mẹ của chín con, thành tín lễ nghĩa, giữ lễ việc nhỏ, đức hạnh song toàn, có đức có hạnh, sau được vinh hạnh, vua Lỗ khen ngợi, phong cho danh hiệu).
CÁC CÂU CHUYỆN KHÁC TRONG QUYỂN 1 – MẪU NGHI TRUYỆN
LIỆT NỮ TRUYỆN
