SỞ LÃO LAI THÊ
Sở Lão Lai thê là vợ của Lão Lai Tử nước Sở. Lai Tử chạy trốn thế gian, đến cày cấy ở phía nam núi Mông sơn, lấy lau sậy làm vách, cỏ bồng làm buồng, giường gỗ chiếu cói, mặc quần áo vải thô, ăn đậu trồng ở ruộng, khai khẩn núi hoang để cày cấy. Có người nói với Sở Vương rằng: “Lão Lai là người hiền tài”. Sở Vương muốn dùng ngọc bích và vải vóc để mời Lão Lai ra làm quan, sợ Lão Lai không đến, Sở Vương đích thân đánh xe đến trước cửa nhà Lão Lai. Lúc này Lão Lai đang đan sọt. Sở Vương nói với Lão Lai rằng: “Quả nhân ngu dốt, kiến thức nông cạn, một mình coi giữ tông miếu của Tổ tiên, mong tiên sinh có thể đến giúp quả nhân”. Lão Lai nói: “Thảo dân chẳng qua là một kẻ sống nơi sơn dã, không thể xử lý chính sự”. Sở Vương nói: “Quản lý đất nước giúp quả nhân, mong thay đổi chí hướng của tiên sinh”. Lão Lai nói: “Thảo dân đồng ý”.
Sau khi Sở Vương rời khỏi, vợ của Lão Lai đầu đội mũ rơm, lưng vác củi trở về và nói: “Tại sao lại có nhiều vết bánh xe vậy?”. Lão Lai đáp: “Sở Vương muốn để ta xử lý chính sự của đất nước”. Người vợ nói: “Chàng đồng ý chưa?”. Lão Lai đáp: “Ta đã đồng ý rồi”. Người vợ nói: “Thiếp nghe nói người mà ăn uống rượu thịt dễ dàng thì cũng thường bị người ta đánh đập tùy ý, có thể ban cho chàng quan cao lộc hậu thì cũng có thể dễ dàng lấy cái đầu của chàng. Bây giờ chàng ăn uống rượu thịt của người ta, nhận quan cao lộc hậu của người ta, như vậy nhất định sẽ bị người ta điều khiển, chẳng nhẽ có thể tránh được tai họa sao! Thiếp không mong mình bị người khác điều khiển”. Thế là vứt mũ cỏ rồi bỏ đi. Lão Lai thấy vậy bèn nói: “Nàng hãy quay lại. Ta vì nàng mà thay đổi suy nghĩ”. Thế là cùng với vợ bỏ đi đến Giang Nam mới dừng lại rồi nói: “Lông của muông thú có thể dệt thành quần áo, nhặt lương thực rơi vãi trên mặt đất cũng đủ để ăn”. Lão Lai cùng với vợ định cư ở đây, nhân dân cũng theo họ đến đây an cư lập nghiệp, một năm còn thưa thớt, ba năm thì tụ tập thành thôn xóm.
Bậc quân tử nói vợ của Lão Lai tuân theo điều thiện vô cùng.
Kinh Thi có câu: Hoành môn chi hạ, Khả dĩ tê (thê) trì. Bí chi dương dương, Khả dĩ lạc cơ (Dưới cổng thô sơ và bỉ lậu, để an nhàn đi dạo nghỉ ngơi. Suối kia dòng nước cuốn trôi, cũng thành quên đói vui chơi tháng ngày) là nói điều này.
Có thơ khen rằng: Lão Lai dữ thê, đào thế sơn dương, bồng hao vi thất, hoàn gia vi cái, Sở vương sính chi, Lão Lai tương hành, thê viết thế loạn, nãi toại đào vong.
(Tạm dịch: Lão Lai và vợ, ở ẩn núi nam, cỏ bồng làm buồng, cỏ rơm làm chăn, Sở Vương mời ra làm quan, Lão Lai đồng ý, vợ nói thời loạn, bèn trốn đi nơi khác).
CÁC CÂU CHUYỆN KHÁC TRONG QUYỂN 2 – HIỀN MINH TRUYỆN
LIỆT NỮ TRUYỆN
