CHU NAM CHI THÊ (VỢ CỦA CHU NAM)
Chu Nam Chi Thê là vợ của Chu Nam đại phu. Chồng của bà phụng mệnh đi cải tạo đất, quá thời hạn mà chưa thể về. Người vợ sợ chồng buông lỏng việc nước, bèn kể với hàng xóm những lời trước đây đã nói với chồng: “Đất nước nhiều gian khó, nhất định phải tận tâm tận sức làm việc vì đất nước, đừng oán trách gì, để cho cha mẹ cảm thấy lo lắng. Ngày xưa vua Thuấn cầy cấy ở núi Lịch Sơn, đánh cá ở Lôi Trạch, làm gốm ở Hà Tân, đều không phải là những việc của Vua Thuấn, mà vua Thuấn vẫn bằng lòng làm những việc này là để nuôi sống cha mẹ. Trong tình trạng nhà nghèo, cha mẹ già cả thì không thể chọn lựa quan chức mà ra làm quan, nghèo đến mức phải tự mình đi gánh nước giã gạo thì không thể chọn vợ đẹp để cưới. Cho nên mới nói khi cha mẹ còn sống thì việc nhỏ có thể đồng hành với thời thế, nhưng không thể thẹn với nghĩa lớn, nguyên nhân làm như vậy là để không gặp phải tai họa mà thôi. Chim phượng hoàng không sa lưới, kỳ lân không sa bẫy, giao long không đến nơi đầm cạn là lấy cái trí lực, cái biết của muông thú để tránh tai họa, huống hồ là con người? Sinh ra trong thời loạn, không thể làm theo chính đạo, đạt lẽ thường, dưới sự áp bức của bạo ngược, thậm chí không thể làm điều nhân nghĩa mà lại ra làm quan, nguyên nhân là bởi vì cha mẹ còn sống”. Thế là làm thơ rằng: “Phường ngư sanh vĩ, Vương thất như hủy, tuy tắc như hủy, phụ mẫu khổng nhĩ” (Cá mè đuôi đỏ thương ôi, việc Vua lửa cháy dầu sôi khác gì, dầu sôi lửa cháy thôi thì, gần cha gần mẹ lo gì mà lo), đây là bởi vì bất đắc dĩ. Do vậy bậc quân tử biết vợ của Chu Nam giỏi việc chỉnh sửa chồng.
Có thơ khen rằng: Chu đại phu thê, phu xuất trị thổ, duy giới vô đãi, miễn vi phụ mẫu, phàm sự viễn lự, vi thân chi tại, tác thơ phường ngư, dĩ sắc quân tử.
(Tạm dịch: Vợ của Chu đại phu, chồng đi cải tạo đất, duy chỉ dặn dò không chểnh mảng công việc, gắng sức vì cha mẹ, việc gì cũng phải nhìn xa, vì cha mẹ còn sống, làm bài thơ cá mè, để căn dặn người quân tử).
CÁC CÂU CHUYỆN KHÁC TRONG QUYỂN 2 – HIỀN MINH TRUYỆN
LIỆT NỮ TRUYỆN
