SỞ GIANG ẤT MẪU
Sở Giang Ất mẫu là mẹ của Giang Ất, quan Đại phu nước Sở. Thời Vua Cung Vương, Giang Ất làm quan Đại phu ở Dĩnh Đô (kinh đô nước Sở). Có người lẻn vào Hoàng cung ăn trộm, do đó Lệnh doãn bắt tội Giang Ất, thỉnh cầu Sở Vương bãi truất Giang Ất. Khi Giang Ất về nhà không được bao lâu, mẹ Giang Ất bị mất tám tầm vải (thời xưa đơn vị đo chiều dài, một tầm bằng tám thước), thế là đến gặp Sở Vương nói: “Ban đêm thiếp bị mất tám tầm vải, là Lệnh doãn ăn trộm”. Sở Vương đang nghỉ ở Khúc Đài, Lệnh doãn hầu hạ bên cạnh. Sở Vương hỏi người mẹ: “Nếu như thật sự là Lệnh doãn ăn trộm, Quả nhân sẽ không vì địa vị của Lệnh doãn mà không thi hành theo pháp luật của nhà nước. Nếu như không phải Lệnh doãn ăn trộm mà bà vu cáo thì nước Sở cũng có pháp luật nghiêm minh”. Mẹ của Giang Ất nói: “Không phải Lệnh doãn đích thân ăn trộm mà sai người đi ăn trộm”. Sở Vương nói: “Lệnh doãn sao lại sai người đi ăn trộm?”. Mẹ của Giang Ất trả lời rằng: “Ngày xưa Tôn Thúc Ngao làm Lệnh doãn, trên đường không có người nhặt đồ đánh rơi, cửa nhà không cần đóng cũng không có trộm cướp xuất hiện. Lệnh doãn hiện nay cai quản đất nước, tai mắt không tinh, trộm cướp ngang nhiên hoành hành, cho nên mới để cho trộm cắp lấy trộm vải của thiếp. Như vậy có khác nào sai người đi trộm cắp?”. Sở Vương nói: “Lệnh doãn ở trong triều, trộm cắp ở dân gian, không biết Lệnh doãn có tội gì?”. Mẹ Giang Ất nói: “Sao Đại Vương có thể nói những lời như vậy! Ngày xưa con trai thiếp làm quan Đại phu ở Dĩnh Đô, có kẻ ăn trộm trong cung, do đó con trai của thiếp bị bãi truất. Chẳng nhẽ con trai của thiếp biết việc này sao! Nhưng cuối cùng con trai thiếp do đó mà bị bắt tội. Lệnh doãn là người như thế nào mà có thể không thấy đây là hành vi quá đáng? Ngày xưa Chu Vũ Vương từng nói: “Nhân dân có lỗi, đều do một mình trẫm”. Trên không sáng suốt thì dưới không thể cai trị, Tể tướng không hiền minh thì đất nước không thể yên ổn. Người ta nói rằng đất nước không có người, thực sự không phải là không có người, mà là không có ai có thể cai trị đất nước. Đại Vương hãy cân nhắc kỹ việc này”. Sở Vương nói: “Bà nói rất hay. Bà không chỉ chê cười Lệnh doãn, cũng là đang chê cười Quả nhân”. Thế là ra lệnh cho quan lại bồi thường vải cho mẹ của Giang Ất, còn ban thưởng cho hai trăm lạng vàng. Mẹ Giang Ất không nhận vải và vàng mà nói: “Thiếp nào phải tham lam tài sản mà mạo phạm Đại Vương, chỉ là oán trách cách làm của Lệnh doãn”, nói rồi bèn bỏ đi, không nhận đồ được ban tặng.
Sở Vương nói: “Người mẹ này có trí tuệ như vậy. Con trai của bà nhất định không ngu dốt”, thế rồi gọi Giang Ất đến và dùng lại Giang Ất.
Bậc quân tử nói mẹ Giang Ất giỏi việc dùng lời nhẹ nhàng để khuyên bảo.
Kinh Thi có câu: “Do chi vị viễn, thị dụng đại gián” (Há lại chưa lâu dài mưu kế, mới dùng lời nầy để khuyên can) có nói điều này.
Có thơ khen rằng: Giang Ất thất vị, Ất mẫu động tâm, ký quy gia xứ, vong bố bát tầm, chỉ trách lệnh doãn, từ thậm hữu độ, vương phục dùng Ất, tứ mẫu kim bố.
(Tạm dịch: Giang Ất mất chức, mẹ Ất động tâm. Khi Ất về nhà, mất tám tầm vải, chỉ trích Lệnh doãn, lời lẽ lễ độ, Vua dùng lại Ất, ban vải và vàng cho mẹ của Ất).
CÁC CÂU CHUYỆN KHÁC TRONG QUYỂN 6 – BIỆN THÔNG TRUYỆN
LIỆT NỮ TRUYỆN
